Monday, 10 October 2011

KHRIHFA DAWTNAH

By- Rev. Dr. Luke Sui Kung Ling 

Biahmaihruai; Tutan 2011 Zophei Baptist Association Bible Conference ah nan ka sawm i atu bantuk in caanttha kan hmankhawh ca ah kaa lawm.
A luancia kum 1995 ah voikhat nan ka sawm cang i atu hi a voi 2-nak a si. Kum 16 ah kan i ton tthan hi a si i kan ngai ngaingai cang hna. Kan biak Pathian nih lam kan hruai in kan umpi cio ko seh tiah thla ka cam zungzal. Tutan ah hin DAWTNAK kong chim ka tinh mi a si. Nihin vawlei mi vialte nih kan herhbik mi cu dawtnak hi a si. Zei biaknak poah, zei miphun poah le mi vialte nih dawtnak hi kan herh bik ko ti hi ka hmuhning a si. Dawtnak hi ngei dih cio usih law kan umnak vawlei cio hi a nuam ko lai, a ttha ko lai. Biaknak dang ca zong ah Dawtnak hi an herh bik mi a si ve. Cu dawtnak cu Krihfa Dawtnak hi a si i vawlei pumpi nih kan herhmi (Universal Obligation/Application) a si ti hi chim ka tinh mi a si. Ph. D. ka Dissertation ah “Metta and Christian Love: A Dialogical Study and Its Application to Social Life” ti a si. Dawtnak cu nifatin kan nunnak ah kan herhbik mi a sinak kong a si. Cu Krihfa Dawtnak kong cu nihin Krihfa mi kan nunnak ah siseh, mi vialte kan nunnak ah siseh a biapibik in kannunpi hnu lawng ah zeidang vialte zong a tlam a tling lai i a nuammi nunnak kan phan kho lai. Krihfa Dawtnak hi a hrampibik kan herhmi a sinak kong fianternak ca ah biaknak dang pawl cawnpiaknak (abik in Buddhism) zong kan ruah chih hna lai. Cun Dawtnak nih cun nifatin kan nunnak (Social Life) hrimhrim a tthatter i cu social life cu minung kan nunnak sullam bik a si ko ti mi hi tutan kan cawn hngami nih hmuhsak a kan duhmi a si. Kan Bible chung ah Dawtnak kong hi nawlbia nganbik in siseh, Nawlbia thar in siseh, minung nunnak ah a biapibik in a chimmi siseh tambik kan hmuh. Cucaah kan nunnak ah a biapibik a sinak kong kan chim ding le kan ruah ding cu a si. 

Dawtnak Sullam (The Meaning of Love)

Dawtnak kong hi a kau ngaimi a si. Dawtnak cu a sining (nature) hrimhrim ah sersiamtu, bomtu, tthatter tu a si. Sualnak le rawhralnak a um bal lo. Mirang holh ah “Love” ti biafang pakhat lawng a um ca ah kan chim duhmi Krihfa Dawtnak kong fianter a har pah ttheu. Mirang holh ah Love timi cu nungak tlangval iduhnak in ruah a fawi ttheu. Kan Laiholh ah “Duhnak” le “Dawtnak” biafang pahnih a um. Duhnak cu a ruang a um hnu ah duh a si. Sihmanhsehlaw Dawtnak cu a ruang a um lo zong ah dawt khi a si. Cucu aa dannak a si. Greek holh hi dawtnak kong ah a tling ngai in ruah a si. Dawtnak he pehtlai in biafang panga a um. Cu hna cu Eros (Nungak tlangval nupa siduhnak), Philia (nu le pa, hawikom idawtnak), Storage (zatlang nun ah idawtnak), Pathos and Himeros (zunngaih le hlam dawtnak), Agape (Aruang um lo dawtnak – Unconditional love) hna an si. Hi phun nga ah hin Agape dawtnak hi Krihfa Dawtnak tiah Bible thiamsang hna nih an timi a si. Cu Agape dawtnak ahcun Pathian nih minung a kan dawtnak le minung nih Pathian kan dawtnak tiah lamhnih in a um kho. Buddhism ah hin Metta timi Pali biafang dawtnak cu zangfah dawtnak (Loving Kindness) tiah an leh. Metta cu dawtnak menmen a si lo, zangfahnak men lawng zong a si lo, zangfahnak le zonruahnak aa tel mi dawtnak a si (It is kindness which has a quality of love and care about it). Duhsaknak ttha (well-wishing), thilnung vialte le mah pumpak hrim ca ah a ruang umlo duhsaknak (unconditional well-wishing for the safety, happiness, good health and comfort of any living being or beings, including oneself), a si. A tawinak in kan chim ahcun Metta cu midang tthatnak ca ah thinlung ttha ngeih khi a si. Cucaah biaknak vialte le mi vialte ca ah a si, aho biaknak le pumpak ta lawng a si lo. Aho poah ca ah a si i ilak, ingeih ding a si. Dawtnak a ngeimi hna cu tthatnak 11 an hmuh ti a si. Cu hna cu (1) Nuam tein an it kho (2) Nuam tein an i tthang kho (3) Mangchia an manh lo (4) Minung nih an dawt hna (5) Saram nih an dawt hna (6) Thlarau chia nih a zohkhenh hna (7) Mei, sivai le thal hma in an thi lo (8) Lungdai in an um kho (9) An mithmai a chuakthiam (10) Tluang le duhdim in an thi (11) An thih tikah Pathian sin an phan.

Mi Vialte Caah  (Common Grounds & Principle)

Krihfa Bible ah mithiang Paul nih Galati 6:4-5 ah mi vialte nih mah le thil cio phorh ding, mah tuahmi cio ichek ding a ti. Galati 6:7 ah “Na tuh bang na zun lai” tiah a ti. Job 4:8 ah tthatlonak a tuhmi nih tthatlonak a zun lai, Proverbs 22:8 ah “chiatnak a tuahmi nih harnak a in lai”. 2 Kor 9:6 ah “tampi a tuhmi nih tampi a zun lai, tlawmte a tuhmi nih tlawmte a zun lai”. Cun a hnubik biaceih tikah kan nun lio in kan tuahmi ning cio in biaceih a si lai (Bia 12-13). Hi cathiang bia hna nih a langhter mi le a fianter mi cu nitinte kan nunnak (Daily social life) a biapit ning hi a si. A tawinak in chim ahcun minung nunnak hmanung bik ah kan nun lio i kan tuahsernak cung in biaceih a si lai ti a si. Hi zon hi Shakespeare nih “Vawlei nunnak cu Vancung nunnak muisam a si” a ti duhnak a si. Buddhism zong ah tuahsernak (karma) hi abiapi bik a si. Cucu Karma (Action) tiah hngalh a si. Karma ahcun Pumsa tuahsernak (Physical action), Hmurka tuahsernak (Verbal action), le Thinlung tuahsernak (Mental action) tiah phunthum in a um. Hi phunthum in tuahsernak vialte cu a tthat ahcun tthatnak, a chiat ahcun chiatnak a chuahpi. Direct result a chuak lengmang ko. Khrihfa cawnpaiknak ah “Pakhat le pakhat idawtnak” hi biapi a si. Tlangbawi Johan tuanbia an chimmi ah, a tar hnu biakinn ah an puak i sermon a pek tawn ti a si. Zarh fatin “Ka fale hna pakhat le pakhat idaw u” (1 John 4:7) ti lawng a chim peng ti a si. Zeicahdah mah kong lawng na chimpeng tiah an hal tikah “Bawipa nawlbia pekmi a si. Mah hi a tlin hnu lawng ah a dang vialte a tling dih” tiah a leh hna.Cucaah Krihfa mi nih hi nawlbia “pakhat le pakhat idawt” hi nifatin kan nunnak ah kan tlinter ding a si. Luke 4:16-19 ah Bawi Jesuh nih social rian biapi in a kan fialnak kan hmuh. Hi bia hi Biakam Hlun Isa 61:1-2, 42:7, 49:8-9, 58:6; Ps 102:20, 103:6 in lakmi a si ti a si. Nifatin nunnak ah ttuanding mi a si, hmailei nunnak ca ah a si lo. Mi vialte ca ah kan rian a si. Michael Jackson hla ah Dawtnak in vawlei damter usih a ti bang mi vialte kan rian a si. Dawtnak hi dinfelnak a umkhawhnak ding ca ah hriamnam tthabik a si. Paul nih 1 Cor 13, Rom 12:9-21, 13:8-10 chung a chim mi ah a fiang ngai ko. Dawtnak lo cun zeizong vialte pakpalawng a si dih (1 Cor 13:1-3). A hmun zungzal pathum Zumhnak, Ruahchannak le Dawtnak lakah Dawtnak hi a nganbik a si (1 Cor 13:13). Zei lei hmanh ba hlah u, pakhat le pakhat dawtnak lei lawng i ba u; zeicah tiah dawtnak a ngeimi nih nawlbia kha an tlinh cang (Rom 13:8). A tawinak in kan chim ahcun Bawi Jesuh nih Dawtnak cu Nawlbia thar a si, Nan ral daw u, Nan innpa daw u, tbt a chimmi sullam cu Paul nih a chimmi pawl hi an si ko. Nunnak hi a sullam taktak cu minung nunnak man (value) a si i cucu social life ah a theipar a lang. Cu theipar hna cu nitin kan nunziaza, kan kawlhawlnak, kan thiamnak pawl ah a lang. Cu man (value) cu midang he kan ipehtlaih tik lawng ah a sullam a lang. Mah telawng in a lang kho lo. Mah telawng sinak i a langmi a um sual ahcun cucu man (value) taktak a si lo. Cu minung man cu midang he kan ipehtlaihnak i kan ruahnak, kan feeling, le kan tuahsernak ah a lang i midang bomtu a si zungzal. Hrawkhralnak a si mi poah cu a dikmi man a si bal lo. Cu man (value) nihcun minung hi a kan tah i a kan hruai. Minung kan si hi minung dang he ipehtlaih khi a si (To be a man is to be interdependent). Minung dang he pehtlaihnak um lo cun minung sikhawh a si lo. Keimah nih midang ka herh hna bantuk in midang zong nih an ka herh ve. Keimah zong midang lo in ka nunkhawh lo bantuk in midang zong keimah lo in an nung kho ve lo. Cucaah midang cung ah zumhtlaklo in ka nun cu keimah cung ah zumtlaklo in nun khi a si ko. Mah pum runven le tthat ter cu midang runven le tthat ter khi a si colh ve. Mah hi nunnak sullam taktak cu a si. Hi bantuk in zei thil poah kan ipehtlaih dih ca ah mah le rian cio, sining (value) cio tlinter awk a si. Cu ipehtlaihnak ah cun dawtnak hi a herhbik mi le a biapi bik a si.

Zeitindah Kan Ttuan Lai? (Common Applications)

HH Dalai Lama nih “Nunnak sullam cu Lawmhnak a si ko a ti (“The purpose of life is to be happy”). A diktuk! Minung poah nih kan chuahka in lawmhnak kan duh dih. Zeibantuk dirhmun (social status) kan si hmanh ah lawmhnak kan duh dih i a nuammi le aa lawm mi siding kan izuam dih. Cu a si ahcun zeitindah cu nuamhnak le lawmhnak cu kan kawl lai? Lenglei le chunglei numh/lawmhnak tiah phunhnih in kan ruah lai. Lenglei lawmhnak cu lenglei thil a simi sui, ngun chawva, inn, lo pawl kawl le ngeihnak in hmuhmi lawmhnak a si. Chunglei lawmhnak cu thinlung le thlarau thil a simi pawl in hmuhmi a si. Lenglei nakin chunglei nuamh/lawmhnak hi a biapi deuh mi a si. Dawtnak kha nunnak ah ngeih hmasa hnu ah hmuh a si. Minung poah hi lenglei le chunglei sining kan ngei dih. Cu ahcun chunglei hi biapi deuh in kan chiah awk a si. Mi tampi nih lenglei hi biapi deuh ah kan chiah tawn. Kan biakinn, kan member tlawmtam, kan innlo, kan cawnnak tbt pawl hi tahfung ah kan hman tawn. Cunak cun chunglei sining tu kha tahfung ah kan hman awk deuh a si. Martin Luther King Jr. nih chunglei sining hi lenglei sining kan khuhter tawn ca ah minung kan rawknak a si a ti. Mahatma Gandhi nih Atom dat nih vawlei pi a tlaih i a kalter bantuk in dawtnak nih minung nunnak hi a tlaih ve a ti. Dawtnak umnak poah ah nunnak a um (Where there is life, there is life) a ti. HH Dalai Lama nih Dawtnak le zangfahnak (Love & Compassion) nih a nuammi nunnak cu a serkhawh a ti ve. Minung nunnak hi a taktak sining ruah tikah social life hi a muru a si ko. Cu social life muru cu nunzia (morality) a si. Cu nunzia cu mah lawng in a lang kho lo, minung hawi he ipehtlaih tik lawng ah a lang. Kau deuh in chim ahcun minung nunnak sullam cu vawlei he kan ipehtlaihnak hi a si. Cucaah minung pakhat nih vawlei cung thilnung hawikom vialte he rualrem tein ipehtlaih hi a nunnak sullam le man a si. Cucu mi vialte, zei miphun le biaknak poah nih kan herhmi (common application) a si. Dawtnak nih nun ziaza dawh innpi a sak khawh. Minung tling siding ah pumpak cio nih a tanglei zapi rian (common applications) hna in dawtnak cu tuah kan hau.

(1) Mah le mah Ihruainak (Self-Conduct or Self-Discipline)

Minung hi a ngaingai ti ahcun mah te in mah le mah aa hruaimi kan si. Mi pakhat nih ei, din, hruk-aih, lamkal, tbt hi amah tein a tuah hrimhrim a hau. Ahohmanh nih ei din piak le hruk-aih piak khawh a si lo. Cucaah six senses he a pumpak nih hmuh, tongh, thawtnam tep, rimtheih, le a theih ding a si. Midang nih zaka in tuahpiak khawh a si lo. Hihi mah le pumpak cio ca ah rian kan ngeihnak philosophy hrampi a si. Mah tein iruainak hi phun 2 a um Phun 1-nak cu hruainak hman, hruainak ttha, thei a tlaimi a si i mah pumpak a sersiam tu a si. Phun 2-nak cu hruainak hmanlo, ttha lo, le thei a tlai lomi a si i rawhralnak lei phakpi tu a si. Minung nih amah le mah tein phunglam tthate in a zulh ahcun a nuammi nunnak le theipar ttha a hmuh. A zulh lo ahcun rawknak a phan ko. Cucaah minung poah nih Middle Path timi a lailam kan kan zulh a herh [Right Understanding, Thought, Speech, Action, Livelihood, Effort, Mindfulness, Concentration]. Mah te ihruai khawhnak cu midang hruaikhawhnak zong a si. Midang a hruai kho mi cu mah te aa hruai khomi an si. A ngaingai ti ahcun kan ngaihchiatnak cu kanmah chuahter mi a si, kanmah tuahmi a si i, kanmah lila nih kan khaam awk a si. Cucu minung vialte rian a si. Mah te ihruainak ah midang kaltak khawh an si lo. A ngaingai ti ahcun midang thlarau kan tthatter khi kanmah ca ah a si. Cucaah mah le thil cio a phormi kan si. Midang sual phawt ding kan si lo. Kanmah lila tu sual kan iphawt ding a si. Biafim pakhat: Mihrut (uncultured man) nih cun midang sual a puh peng, Tlawmte a fimmi nih amah le mah sual aa puh peng, mifim nih cun ahohmanh sual a puh hna lo. Cucaah cultured man nih cun sual puh awk um lo in amah le amah aa hruai tinak a si. Cucaah ka tuah ti lai lo timi cu mah tein tuahlo ding in tuah (practice) a hau. E.g. Ni 7 chung thilttha lo, hakkauhnak, huatnak, lihchimnak tbt kaa sum lai  dawtnak tuah kaa zuam lai tiah thlacamnak he tuah a hau.

(2) Mah le mah Itei khawhnak (Self-Control)

Mah le mah Iteikhawhnak le Iukkhawhnak hi aa khat ko. Mah le mah aa teikho lo mi nih midang zong teikhawh a si lo. Ral tampi tei khi teinak ngan ah ruah a si lo, sihmanhsehlaw mah le mah iteinak cu teinak sangbik a si. Cucaah teinak hi midang cung ah kan zoh/kawl lai lo. Kanmah cung lila ah a ummi a si. Cubantuk in lawmnak le nuamhnak taktak zong midang sin ah a um mi a si lo. Kanmah sin ah a ummi a si. Cucu mah le mah iteinak, isersiamnak, ihruainak, tbt hna in hmuhmi a si. E.g. Tuanbia pakhat, mipa pakhat nih a bawipa sin ah lawmhnak taktak khoika dah ka kawl lai tiah a hal. A bawipa nih va kal law biakinn chung ah thil pakhat na hmuh lai. Cuchung ahcun na zoh lai i na hmuh lai a ti. Voi 3 tiang na lan lai i khaandang ah na zoh tthan lai a ti. Thlalang lawngte a hmuh i a chung ah amah lila aa hmu peng. Lawmhnak taktak cu mah na hmuhmi ah khan na kawl lai a ti. Michael Jackson hla pakhat zong ah thlennak na duh ahcun nangmah kha izoh law thlennak tuah (If you wanna make the world a better place, Take a look at yourself, and then make a change) a ti.

 (3) Mah le mah idawtnak (Self-Love)

Zei poah hi pakhat in aa thawkmi a si. Phundang in chim ahcun zei poah hi thil hmete in aa thawkmi a si. A umtuning hi sining nih a fianter mi cu minung nunnak zong pumpak in aa thawkmi a si i thawk zong a herh. Mah le dawtnak kong hi Krihfa cawnpiaknak he aa ralkah tiah hmasa ahcun mifim nih an rak ruah. Sihmanhsehlaw kum zabu 18 hrawng in mah le mah dawtnak hi minung nunnak sersiamnak hrampi bik a si tiah an hmuh cang. Bawi Jesuh chimmi zong ah Mark 12:31 ah “Na innpa kha nangmah naa dawt bantuk in na dawt lai” ti a si. Nangmah naa dawt tluk in na innpa kha na dawt ve lai tinak a si. Mah idawt hnu ah midang dawt khawh a si. Mah hmanh idawt lo ahcun midang dawtnak lam a um kho lo. Cucaah Bible bia in dawtnak umtuning ah cun 1-nak ah Pathian dawt ding, 2-nak ah mah le mah idawt ding, 3-nak ah midang dawt ding a si. Hi kong hi Bible thiam le mifim tampi nih an chimning a si. Midang sin ah sualnak kan tuahmi cu kanmah cung lila ah kan tuah khi a si bantuk in midang sin ah dawtnak kan tuah khi kanmah ca lila ah a si ve. Cucaah midang le keimah zong kan itthen kho lo. Midang cung ah dawtnak a tuah mi cu mah aa daw mi an si. Mah aa daw lomi nih midang ca ah dawtnak le tthatnak tuah khawh a si lo. Zeicahtiah dawtnak cu aruang um lo midang zonruahnak a si. Mah idawtnak (Self-love) hi mah zonlawng ruahnak (Selfish-love or Selfishness) he cawh sual lo ding a si. An ikhat lo. Krihfa Dawtnak cu mah zon lawng ruahnak si lo in midang zonruahnak dawtnak a si. A tanglei bia pawl hi mah idawtnak a biapit zia fianter tu an si.

-Nangmah naa dawt ahcun midang zong fawite in na dawt chih ve (If you truly love yourself, you’ll easily love another)

Nangmah naa dawt ahcun midang harnak na pe lo (If you truly love yourself, you’ll never harm another)

-Nangmah cung ah na tthat ahcun midang cung ah na ttha ve (If you are good to yourself, your are good to others)

Midang cung ah na tthat ahcun nagmah cung zong ah na ttha ve (If you are good to others, you are good to yourself)

 (4) Thinhunnak Tei (Conquering Anger)

Dawtnak he aa ralkah mi ral cu thinhunnak hi a si. Thinhunnak hi a leng a chuah lo poah ahcun zeihmanh a poi lo tiah kan ruah ttheu. A si naisai lo. Thinhunnak hi minung nunnak a kan hrawktu bik a si. Cucaah mifim nih thinhunnak cu thaphnih lainawnnak (double murdering) pakhat a si an ti. Zeicahtiah thinhun tikah mah le mah chunglei nunnak (inner strife) thah a si pin ah a result midang cung a va phak tikah rawhralnak a pek. Cucaah double mithah a si. Siilei thiamsang pawl nih mizaw an thlopmi hna chung in an hmuhmi result cu mi zawzual tamdeuh cu thinhung a tam pawl an si ti a si. Abik in thinlung lei mizaw tambik cu thin a hung tammi an si an ti. Aruang cu thinhunnak nih an chunglei nunnak kha a hrawh dih ca ah a si. Thinhunnak cu meikang he an tahchunh. Meikang bang chunglei nunnak a kangh tikah cun chunglei nunnak a rawk dih ko. Chunglei nunnak a rawk tikah lenglei nunnak taksa zong a hrawh chih dih. Thinhunnak he sining aa khat in nunnak a hrawk ve mi cu ngaihchiatnak a si. Ngaihchiatnak nih thinlung a kuai ter ve tikah chunglei le lenglei he nunnak a rawk ve. E.g. India ram ah kum 16 nutar nu kong an chim ttheu. Ngaihchiatnak ruang ah a si.

(5) Ral Dawtnak (Loving enemy)

Ral dawt a si kho lo tluk in ruah a si. Asinain a si khomi a si. Dawtnak taktak cu midang tthatnak ca ah siaherhnak ngeih a si ca ah a tthalo tiah hmuh mi thil le rak cung ko ah cu siaherhnak cu a ngan deuh. Phundang in chim ahcun ral dawtnak ah hin dawtnak hi a sannak bik le a ngannak bik a si. Bawi Jesuh nih nawlbia hlun ahcun nan ral kha hua hna ulaw an dawtu hna kha daw ve hna u ti a si nain kei nihcun “Nan ral kha daw hna ulaw, an hremtu hna kha thla campiak hna u” tiah a kan cawnpiak. Hihi a si kho mi a si pin ah a tthabik mi a si. Sui Phunglam timi Golden Rule (Mt 7:12) zong a tthabik mi cawnpiaknak a si. Ral timi hi a phunphun in a um kho. A leng ral le a chung ral in a um. A leng ral ahcun thilchia, tilet, nilin, tbt natural disasters le minung, sahrang, tbt pawl an si. Chunglei ral cu thinlung thlarau ral an si. A leng ral pawl ah natural disasters dah lo kan hrial khawh ko. Sihmanhsehlaw a chung ral pawl cu kanmah sin ah a um peng mi a si. Chunglei ral dawt le tei hi a biapi deuh mi le a ngan deuh mi a si. Ral dawtnak kong hi Abraham Lincoln nih practical in a rak tuahmi an chim tawn. A ral hna kha a hawikom tthabik ah a ser hna. Biaknak dang cawnpiaknak kan hmuh ve mi ah ral hi zen le kuan le mithah lainawn lawng khi a si lo. Biana ah nu le pa nih fale hna dawt lo ahcun ral an si. Fale zong nih nu le pa dawt lo kha ral a si ve. Hawikom zong hawikom sinak in ipehtlaih lo tikah ral an si ve. Mah pumpak zong sining ding in kan um lo tikah kanmah lila kha ral kan si ve. Dawtnak cu tthatnak le zonruahnak kha aa zuam peng mi a si ca ah ral a ngei kho lo. Cucaah dawtnak umnak ahcun ral a um kho lo.

Biadonghnak;

-Dawtnak hi kanmah in aa thawk ding a si. Midang sin in hmuh kan izuam ding a si lo. Mah pumpak, chungkhar, unau, hawikom, pawngkam tbt in a thawk ding le a kal ding a si.

-Dalai Lama nih Jesuh hmanthlak le Mary hmanthlak nih lawmhnak mithmai an ka pek a ti.

-Dawtnak a ngeimi cu khuachia hmanh nih a runven hna. E.g. 500 Buddhist monks nih tehte an khan.

-Dawtnak hi minung chim lo, saram le thilnung dang hmanh nih an theih khawh. Dawtnak cu mi vialte ca, universal obligation a si.

-Social life hi minung nunnak sullam a langhnak a si. Biafim pakhat ah, “Tulio kan nunnak hi kan kaltak cia mi result a si, hmailei kan nunnak zong khi tulio kan nunnak result a si lai” ti a si bang social life hi Nunnak (Soul) taktak cu a si. Cucu dawtnak nih a sersiam, a tthatter khawh bik.

-Hmanung bik biaceih tikah mi vialte cu an nun lio i an rak tuahmi ning in biaceih an si lai I nunnak ca uk ah khumh a si lai (Bia 22:12). Shakespears zong nih vawlei nunnak cu vancung nunnak muisam taktak a si a ti. Hi bia pawl nih social life a biapit ning, vawlei nunnak a biapit ning an langhter. Hihi kan ruahpalh tawn ttheu.



Luke Sui Kung Ling

October 2011