Bible caangthim-(John 2 : 1 – 12)
Biahmaithi: Khuaza vantoi a ummi kan miphun nu le pa, hawidawt dihlak, hi Thawngtha bia in nan kut kan tlaih hna. Kan miphun le ram thlengtu ah Pathian sin a rami thluachuahnak cu hi Thawngtha sin in nan cungah tlung hram ko seh. Hi bantuk in Thawngtha chimnak caan ka hmuh khawh ve caah Pathian le tuanvo neitu hna cungah kai lawm. Ka zumhnak le Bible ka hmuh khawh tawk te kha a tanglei bantuk in i hrawm ti dingah Bawi Khrih minin kan sawm hna.
Thawngtha Hrawmnak
Kan Bible caang thim hi a tawinak in chim than ahcun; Cana khua i nupi thit puai ah Bawi Jesuh, a zultu hna le a nu Mary an i tel ve. An mi danghnak thil lianngan Misur zu kha zeiruangah a si cu hngalh a si lo nain ai tha ding an si lo. Cucu Mary nih a hngalh tikah Bawi Jesuh kha a va chimh… Cun Bawi Jesuh nih chungtuan hna hmang in ti kha misur zu ah a thlen. Cu thlennak ruangah nupi thipa mualpho a luat pinah thangthat a tong i puai zawhtu vialte zong diriam tein an eiding kho…ti kha a si. A tawinak bik in nolh than ahcun Cana khua ah Bawi Jesuh nih ti kha Misurzu ah a thlen timi thlennak kong a si. Hi Bible caang nih a kan cawnpiakmi le a kan chimh duhmi hi kap tampi in zoh khawh le hmuh khawh a si ko lai nain tutan ahhin, a tanglei thil pathum te hin zoh ti le ruah ti ka duh ve.
1. Mary lungput le nunning
Mary langh ter lo in Jesuh tuahmi hi langh ter khawh a si ko nain hi Bible caang ah Mary a lang ngai. Hi zawn i Mary sining zoh tik ahhin (1). Zeidah kan ton, zeidah a cang kho, zeidah an herh ti kha a ngiat i a hmuhtonmi kha a remh, a that ter khotu Bawi Jesuh sin ah report a va pek. (2). Zeidah a tuah awk thil tha a si ti kha a fapa a chimh, a cawnpiak, a hmuhsak. (3). Mi zawn a ruat, mi lawmhter duhnak le dawtnak tak a nei. (4). Chungtuan tiang kha an tuah awk thiltha a hmuhsak, a cawn piak hna. Hi thil vialte hi Bawi Jesuh nih thlennak a tuahnak ding i lamkaltu le bawmchantu lawngte an si dih. Hi zawn i Mary lungput le sining hi Phungthluk bia dal 31:10-31 i nupi tha sining a chimmi khi Mary chungah tling lak in kan hmuh khawh tiah ka ruah. Mary cu thlengtu cu a si lo nain thlennak caah thlengtu lungput le nun ning a nei. Thlennak, thluachuah hmuh le khuaawng pemhnak caah Mary bantuk lungput le nun ning hi a herh tukmi a si. Hi Mary lungput le sining bantuk te a neimi pa hi Bible Cahlun chungah kan hmuhmi cu Nehemiah a si. A kaltakmi Jerusalem kong kha a ruat peng. Ral kut in ai rawk ti a theih tikah lungfak in remh duhnak lungthin a ngei. Cun, zei zawndah ai rawk, zeitindah kan remh lai, a ho dah a tuah khotu a si, zeitindah kan tuanti lai ti kha tha tein a tuak, a kawl ta. Cuhnu ah mizapi he an tuan ti i tlamtling tein Jerusalem kulhnak vialte cu an remh khawh dih (Neh. 2 le a pinlei). Voitampi cu chungkhar kongah Pa hi biapi bik ah kan i ruat deuh zungzal i chiatnak thatnak zong pa nih cotin a si deuh (Laimi kan sining ah). Cupinah chungkhar, bu le khua le ram nih teinak kan hmuh tikah pa bik le hruaitu lutlai hna nih kanmah thilti khawhnak le fimthiamnak rumro in kan i ruah sual tawn. A ngaingai ti ahcun kan phen ah a ummi Mary bantuk rian tuan hawi ruangah a si ve ti hi philh sual lo awk a si. Chungkhar khuasaknak zoh tikah zeitluk i pa nih kawl le chuahpi ko hmanh ah nupi santlai lo deuh neih sual ahcun tithawl pem i ti than le tikuang zut i ti khon bantuk a si ko. Ai daw ciahmah komi unau rual le chungkhar rual hmanh lungput chia a ngeimi nupi ruangah ai huaral i thih tiang ai chawnbia thai lomi zong um a si ko i a si ko rih lai. Nupi le ruangah riantuan hawi le khuapi vantlang nih zeitluk mifim thiam zong a fimthiam tluk i zoh san, chim thiam le thangthat a tonglomi zong um a si fawn hoi. Nupi chia lungput nihhin hrawh khawhnak thawnnak ngan tuk a nei. Cubantuk lungput nih Khrihfabu le miphun hi fak tuk in a hrawh khawh, a thenhmal khawh fawn. Nupi tha nih thlen khawhnak le sakkhawnak thawnnak ngan tuk zong a nei fawn. Zei lungput dah ka neih ti cu kanmah nih kan i hngalh bik cio ko. Cucaah minung hi santlaihnak kan neih cio dih caah kan miphun nihhin tuanti khawh kan herh tuk. A thi cangmi kan pa Rev.Dr.David Van Bik nih a rak chim bang, Miphun, ram le Khrihfabu thancho le damnak ding caah hin minung pakhat lawng fim le tuan hin cun a za kho lo. Kan chungkhar ning, kan dihlak in tuanti hirmhrim a hau ko. Mah nih a min va tinco lem lo ding zongah thiltha a chuahnak a si ahcun a ti khotu hna hi thlennak chuahpi khotu tak cu an si tawn. Min that co duh le lutlaih duh ruang i thiltha tuah i timh cu hnahnawhnak le thennak a si. Kan relmi Cathiang zoh tikah, Mary cu chim lo Bawi Jesuh hmanh nih thangthat a co hlei lo i thangthat cu nupi thitu nih a co ko. Bawi Jesuh le Mary hmuichon cu a MIN kha si loin puai tuahtu le puai zawhmi duhdim kha an diriamhnak a si. Thlennak an tuah hnawhchan pakhat zong cucu a si ko. Cu bantuk lungput le nun ning cu mi funtomtu le damnak a si caah kan ram, kan miphun le Khrihfabu nih kan herh ngaivemi thlengtu lungput cu a si.
2. Leng lei si lo in chunglei thlenak
Cana khua i misur hang karh ternak zoh tikah thlen a simi cu ralca siloin a chung ti tu kha a si. Cu pinah hi Bible nih a langh ter duhmi taktak hi kan nih ca ahcun, hlan lio ah Canan khua ah Bawi Jesuh nih ti kha misur zu ah a rak can ter tinak in, ti sawhsawh a si mi kha misur zu ah thlen khawhnak thawnnak a neitu cu Jesuh Khrih a si. Amah kan zumh ahcun cu bantuk thlen khawhnak thawnnak cu kan nei kho ve, ti hi a si lai. Thanchonak rian a tuanmi hna nih ram pakhat, khua pakhat ah thanchonak rian kan tuan cang lai an ti tikah an tuah hmasat mi cu lungthin onnak (awareness) a si i an kawl hmasatmi cu cu ram, cu khua i Main Problem kha a si. Thing a kung bantuk a simi main problem ruangah thingnge bantuk in zei harnak hna dah an tuar i an tuar than khawh timi (effects/impacts) kha an kawl than. Cu hnu ah, kha thingkung le a nge a chuahtertu thinghram (root cause) kha an kawl than. Cuhnu lawngah main problem le effects/impacts vialte hloh khawhnak dingah a hram (root cause) khan tuan an thok. Zeicatiah thing cu a kung in hau ahcun a corh than kho. Nunnak a laknak a hram i bongh ahcun thah thai khawh a si. Thanchonak hi an harnak hram chah piak hmasatnak in an thok, tinak a si. Cubantuk ve in minung zong hi kan ziaza le tuah sernak a chuahtertu a hrihhram taktak cu kan lungthin a si. Cucaah cu minung thlen tikah a lungthin thlen hmasat hrimhrim kha biapi bikmi thlennak cu a si. Chiatnak lei in,Uknak chia zong a chiat khunnak pakhat cu an ukmi hna lungthin thang kholo ding i tuah i a chiami kha a tha in an thinlung nih a cohlan khawh tiang cawnpiak le thlen hi a si ve. Ziknawh zong lakphak ti man ti khawh ve tiang lungthlen thlennak bantuk. Thantlang ah Than Kar timi pa, hawi lo deuh lomi a um. Tamh le muaih a thiam ngai i zarhpi ni ah suit le necktie he, cauk, cafung he ai pumh lengmang tawn. Amah a hngal cia lomi ca ahcun Pastor i relnak in a um. Kan nih hna hmet lio ahcun Suit le necktie cu Pastor thuam ah rak ruah a si nain nihin ahcun suit le necktie ai thuammi paoh pastor kan si ti lo. Lai thil ai hrukmi paoh le Lai holh holhmi paoh zong Laimi an si lem ti lo. Cu bantuk in mirang holh le Kawl holh in a holhmi paoh le mirang le Kawl thuam in ai thuammi paoh Mirang le Kawl an si ve hlei ti lo. Thuam ah kan simi a um lo i thuam le titsa nih a tuammi chungah khan kan simi cu a rak um. Cu kan simi cu thiltha, thilchia, ngaihchiatnak, lunglawmhnak a chuahter khotu cu a rak si. Cu thlen cu Bawi Jesuh duhmi taktak cu a si. Kan Bible cang thim ah Bawi Jesuh nih ralca siloin ralca chung ti tu a thlennak cu kha puai tuahtu le puai zawhmi hna lawmhnak le khimnak a petu khotu cu ralca siloin misurhang a si deuh caah a si. Lenglei a hruaitu chunglei nun, lungthin thlen kha thlennak taktak cu a si. Pathian hrimhrim nih, ‘mi nih cun lenglei langh ning kha an zoh… Bawipa nihcun lungthin kha a zoh (I Sam.16:7); nan puan siloin nan lung tu kha thlek deuh u (Joel 3:13) a tinak kha a si. Mithiang Paul zong nih, a tu i a nungmi cu ka chung i a nungmi Khrihtu kha a si a ti ve i a lungthin a uk i a hruaitu Jesuh Khrih a si kha chim duhmi a si. Cucu thlennak taktak tiah Bible cawnpiakmi cu a si. Chunglei kha thlennak tha le thiangin thlen a simi hna nih lenglei hi zeihmanh lo a si an ti bal lo.
Kan ram zong hi a bitkauh, a fingtlang le a khuacaan hna cu kan thleng ko ti lem lai nain kan hnangamnak, kan i cawmnak, kan fimthiamnak, i todelh khawhmi ram ahcun kan thlen khawhmi a si. Cu thlennak vialte i a muru cu a chung chuak minung hna le kan lungput thlen hi a si. Kan hlachung ahcun vawlei cungah Lairam a tha bik, ai dawh bik, lennuam bik ram a sinain kan chuah tak cuahmahmi ram a si tung. Kaa cun kan piang thar ngai nain thencheunak tu a karh. Zeiruang ti ahcun hla cung le bia cung lawng i remh, thlen, thancho ter le tharter a tam deuh i Lairam leilung, thilti ning taktak le lungthin taktak kha thlen a si lo caah a si, tiah ka ruah. Minung nun taktak hi bia le hla chungah ai bunhmi siloin tuahsernak cung i ai bunhmi a si deuh. Bia tha le hla tha siloin tuahnak tha tu nih thlennak a chuahpi deuh. Dawtnak hi a kong chim cu a fawite nain dawtnak ngeih cu a har. Dinnak kong chim cu a fawite nain miding si cu a har. Thlennak kong chim zong a fawi nain ai thlengmi si cu a har. Asinain harnak phen ahkhan thlennak tling tak cu a um ve. Cucaah, Bawipa Bawipa a ka timi paoh in Vancung pennak chungah an lut lai tinak a si lo. Ka Pa duhnak a tuahmi lawng an lut lai, tiah Bawi Jesuh nih a ti phahnak kha a si. Vailamtah Van lam lawng siloin Lei lawmhnak phurh tlunhnak lam zong a si. Nihin zumtu le Zumtu hmasa hna kan i dannak cu zumtu hmasa hna cu an zumhnak nih khan an nun a thlenmi hna a um peng. Asinain nihin zumtu tampi cu kan zumhnak nih kan nun a thlenmi a um lo tluk kan si. Zumhnak nih nun hlun a thlen tung lo ahcun cu zumhnak cu chunglei a phanmi zumhnak a si lai ti cu zumh a har ngaingai. Kanmah tel in thlenmi mitsurhaang, kan dum, kan ram chuak te kan din ei khawh lawngah kan lawmhnak hi a tling te lai. Kan pumpak ca he kan miphun le ram ca he Bawi Jesuh nih Laimi hi thlengtu si ding ah thlen a kan duh ti hi kan philh lo awk a si, tiah ka ruah.
3. A tha bik kha
Hi Cathiang chim ning ahhin a tha bik kha a hmasa ah pek i a doghnak ahcun a rua pek a si. Nain, a donghnak tiang a tha bik an din khawh pengnak cu Bawi Jesuh tuahmi thlennak ruangah a si. Bawi Jesuh he si ahcun kut tawlnak um chung ti sawhsawh hmanh kha a tha bik mitsur hang a si kho ko. Nangmah le keimah zong hi Bawipa hecun a tha bik kan si kho ve ko. Kawlram chung i a si a fak bik cu Laimi an si ti cu Vawlei pi theih kan si cang. Sihmanhselaw, Bawipa he kan nun, kan tuan ti tak ahcun a tha bik Lairam le Laimi kan si kho ve ko. A bik in Laimi ti ko usih, thluachuah, tei, thancho kan tah tik ahhin Quantity in kan tah deuh tawn. Khrihfabu thanchonak zong hi inn lo, neihchiah le member tibantuk in kan tah deuh peng rih. Minung kan i tah tik zongah degree maw, neih le chiah maw, mui le sam pum le rua maw in kan i tah. Cuti i tah hraat ahcun cuti sikhawh ding cu i zuam a si. Asinain thil hmaan, caan hmaan le caan tha a chuah tik ahcun kan tahnak ai thleng te lai. Hei fianternak ahcun, Pastor tuantu dingah hin degree nak in a minung sining le lungput/a thlaraumi in zoh caan; zung rian tuantu ding le rian pakhat khat tuan dingah a catang nakin a thiamnak in zoh caan a phan ko lai. Kuli tuan ciocio hmanh ah a felfaimi (quality a ngeimi) cu tuan cawk lo in rian ai hmuh lai. A neimi chap chin i a nei lomi chuh chap caan a phan te lai. Cubantuk ve in nupi le va ca zongah mui dawh, rumnak nakin a dammi tiin kawl caan a phan te lai. Member va si awk zongah peng, tlang, chungkhat si loin a dammi bu in kawl caan a phan te lai. Rev.Dr.Cung Lian Hup nih, “…Siizung tha nih mi a damh lo. Sibawi tha tu nih mi an damh,” tiah kan caihmi peh ah a chim. A si hrimhrim. Kan miphun nihhin Siinn tha zong kan her tuk ko nain sibawi tha kan herh hmasat. Motor lam tha zong kan herh tuk ko nain phurh awk thil chuak tampi ngeih a herh hmasat. Biakinn tha zong kan herhtuk nain member tha kan herh hmasat. Cawnnak sangpi zong kan herh nain a thiam taktakmi kan herh deuh...Zalon hruainak le hruaitu zong a Quality thami kan herh. Lo tuah hmanh ah quality ngei in tuah kan herh. Cu vialte cu Pathian he lawng in a tha bik cu an si kho lai. Pathian lo in kan tuah khawhmi tampi a um te lai i Pathian lo in kan thangcho kho ngai te lai. Asinain Pathian he lawng a tha bik an si kho te lai. Kan miphun nih thlennak tha bik kan herh.
Kai Lawm.
Neely Lai Uk (Rev.)
Secretary of CRDP
Thantlang, ChinState
