Bible Relnak: Mthew. 1:18-2:12, Lk.1: 26-38; 2:1-20,Isai.4: 14,9:6
By. Thawngzam, ROBERT
Biahmaitthi: Pathian nih a kan pekmi Caan, Caanthenak tampi lakah mi lungthin a hlaucemtu le ka nu, ka pa, ka U , ka Nau , ka Chungkhar, ka Khua, ka Ram, ka Miphun tiah ruahawk le taukawk hmanh a thei bal ti lomi nih, hnulei a vun cuanthan i (Homesick) Inn ngaih zawntnak a ngeih lio Caan, pumpak nunnak ah dawtnak a tharthan lio Caan cu hi khuasik thla Xmas Caan hi a si ko rua tiah ka ruah. Cucaah hi Xmas a sullam theihfian hi kan herhngaimi a si. Vawilei fianning le Bible hmuhsakmi tiah kan zoh hna lai.
I. Krih A Chuah Lio Caan Isreal Ram Nainganzi (Uknak) Asining
Hi Krih a chuah lio Caan hi Isreal mi pawl cu Rom Cozah kuttang ah Sal an tan lio caan a si. Rom Cozah nih Palestin Ram kulh vialte hi a lak dih i a ram chung then kaudeuh cu Herod the Great (37-4BC) Siangpahrang pa Uknak kut tangah a chiah. Herod nih hin Isreal mi hi a rak hremtuk hna leng ah Jerusalem Temple pi cu amah Sunparnak caah a hman i, “Herod Temple” ti tiang-in an rak kawh, min an rak sak. Cu caah Iseal mi cu, cu Rom cozah kut chungin luatnak ding caah Naingaizi (politic) fak piin an tuah i a ho nih dah cu Uknak chung cun a kan chanchuah lai tiah Hruaitu tha an zoh lio caan a si. Bible Cahlun (O.T) Isaiah 7:14; 9:6; Micah.5:2 le adangdang chung i kan caah Messiah-Khamtu Bawi pek kan si lai timi hi , vawlei Uktu a si lai i, Rom kut in Independent a kan pek lai tiah an i ruah chan lio caan a si. Hi hi nihin i kan KawlRam sining he hin a khat ngai te. Asinain Boipa tinhpiakmi hna cu Vawlei lei Hruaitu le Luattertu siloin Thlarau lei Hruitu le Luattertu khi a rak si deuh. Cucaah Jesuh Krih (Xmas) cu an ca ah tluknak le vuivainak pakhat ah aa cang ai. Hika zawn ah hin nihin Krihfa aa timi hna kan caah ruahding ngai a simi a um ve. Nihin ah kan nih zong Boipa Bia hi kan i fiandan kan i palh sual ahcun Isreal mi bantuk in Jeusus hi kan caah vuivainak le lungdonghnak a si lai i, kan Xmas hmanmi hi kan caan dihnak men le kan phaisa dihnak men a si lai. Cu caah Bible nih humhsakmi le cawnpiakmi Xmas sullam hi fian kan hau ve:
II. Xmas Ti Sullam cu Zeidah A Si? What is Xmas?
Xmas sullam hi abuaktakkin phunhnih in langhter khawh lei fianter khawh a si. Cu phunhnih hna cu vun zoh ta ah a thacem a si rua tiah ka ruah. Cucu a tanglei bantuk hin an si.
A. Vawlei lei Xmas Sullam Hmuhning le Fianning
Xmas tuanbia hi zoh tikah, A.D.300 kum tiang cu Xmas tuah le Krih chuahni lawmh timi hi Krifabuu chungah a rak um lo. Aruang cu Krihfa hmasa pawl, Krihfabuu Pa (church father) le pawl nih hin kan Khamtu chuahnak/chuahni lawmh cu sual pakhat a si tiah an rak zumh caah a si. Zeitik ni, thla, caan setsai ah dah Xmas hi Krifabuu chungah aa thawk ti chim hi cu a har ngaimi a si. Asinain AD.1500 kum ah hin kumkhat chung i ni 135 chungah adangdang ni cio ah Krifabuu tampi nih Xmas hi an rak tuah cio. Acheu nih December, 25 ah, acheu nih January, 6 ah, acheu nih March, 28 ah, acheu nih April, 19 le 20 ah, acheu nih November, 17 hna ah khin Xmas cu an rak tuah cio. A.D 361 kum ah hin Pope Julius nih December thla 25th ni hi Xmas ni siseh tiah bia a rak khiah. Cun A.D. 500 in hin Krifabuu tamtu nih December 25 ni cu Xmas ni sunglawi ah lungtho tein an rak hman cio. Asinain Krihfaabuu tampi nih hi December 25 ni cu an rak cohlang lo, an pom lo. Orthodox church pawl le American church tampi nih cun January 6 le 8 ah Xmas cu an rak tuah. Cun Abyssinia i church pakhat nih cun kumkhat chungah vui 11 bak Jesuh chuahnak an rak lawmh ve. Cun amah Jesuh chuahnak Bethlahem khua ah hin a dang ni cio ah Biaknak phunthum hna nih Biakinn pakhat chungah hi “Xmas Puai” hi an rak tuah cio ve. ´´Xmas´´ ti in zapi nih theihmi Biafang a rak um hlan hrimhrim hin Vawlei ram tampi le Krihfabuu tampi ah Jesuh chuahnak hi December 25 ah an rak lawmh cio hna. Rom pawl nih hi khuasik thla chung i sunglawi ngai in an tuahtawnmi Puai min cu ``Saturalia`` an ti i ``Saturn`` Pathian upatnak ca i an tuahmi a si. Cu Puai ahcun miluat le sal, Bawi le Sal ti thleidannak um loin pakhat le pakhat laksawng i thlennak(giftchange) hna an rak ngei theu. Cu tin a hnu ah Krifa Biaknak pi cu Rom Cozah pi i biaknak ah a rak can dih bak-in ``Saturalia`` timi Puai min cu `` The Mass of Christ`` or ``Christ Mass`` ah an thlen. Europe ram nichuak lei a ummi German miphun pawl nih December 25 ah hin Puai sunglawi an rak ngeih theu ve. Cun Nichuah Europe ram i a sunglawi bikmi puai an rak ngeimi cu The Anglo-Saxon nih “Zool or Yule” an timi hi a si. Cu ´´Yule´´ min cu a hnu ah ´´Christmas´´ ah an thlen ve. Hebrew (Judah) pawl nih hin December 25 ah hin ´´Hanukkah´´ timi Puai hi an rak ngeih ve. Xmas hi Biafang pahnih fonhmi a si `Christ le Mass`. “Christ” cu Greek holh Christos in a ra i asullam cu `chiti thuhmi , thimmi´ tinak a si. “Mass” cu Hebrew holh ´Mass´ in a ra i a sullam cu ´Hmaizahmi , Upatmi´ ti nak a si. “Mass” hi mitampi/buupi ti zong khin sullam ngeihter, leh khawh a si fon, hi biafang ruangah Mi tampi an lungbuai caah, a hnu ah Romancatholic (R.C) pawl nih ´Mas` tiin ´´s´´pakhat ah an thlen. Cu caah Xmas ti sullam an langhter duhmi le sullam an ngeihtermi cu ´´Jesuh Krih philhlonak Puai´´ tinak khi a si. Cu tin caan saupi a kal hnu ah nihin ahcun “Xmas” cu “Jesuh Krih Chuah Ni Lawmhnak Puai´´ ti zong in an kawh i sullam an ngeihter fon. Cuticun Krihfa hmasa pawl nih Xmas cu sunglawi ngai le upatnak dihlak he England ram ah “Chistos Mass” min in an hman, cun Spain ah “Nalividad” min in, Italy ah “Natale” min in, French ah “Noel” min in, Germany ah “Weihnacht” min in an hman hna i, cun Xmas Zan cu a thiang, a dai Zan tiah an rak pom, auh, hmang cio hna. Nihin ahcun “Xmas” cu Pathian lei le Vawlei lei cawhchih in an hman dih cang. Athiangmi Xmas si ti loin Vawlei thil le Thlarau lei thil thleidannak um ti loin Secular style-Vawleimi hna Style deuh in hman a si cang. Cucaah nihin ahcun Xmas cu Krih philh lonak ca le Krih chuah lawmhnak caah tuah si ti loin Chungkhar, unau, cinglarualchan i tonnak le hoikom i tonnak tu ah hman a si cang. Pathian he zeitin hawikomhnak ka ngeih lai i, hi caan sunglawi ahhin Thiang Thlarau riantuannak hi zeitindah ka cungah a langh ve lai timi nakin zeitindah hoikom he kaa ton lai, chungkhar he ka ton lai, ka nungak le ka thlangval he kaa ton lai, zeibantuk thilthar le angki, bongbi thar dah ka cawk lai i, zudinnak le nu le pa sualnak tuah caan ka ngeih khawh lai timi tu kha mi tampi nih cun hi Xmas caan ah hin an i ruah chan deuh cang. Cucaah December 25 ni bak hi Jesuh Krih a chuah Ni bak a si ti na ruah sual i na fiansul ahcun na palh lai. Jesuh Krih a chuah Ni bak si loin Jesuh Krih a chuah kan lawmhnak Ni le Jesuh Krih philhlonak ca i kan ulhmi le kan hmanmi Ni tu khi a si deuh. Cucaah Xmas hi na tuah zongah a tha i na tuah lo zongah na sual hlei lo. Mahbelte cu na tuahning , na hmanning le a sullam na fiannig naa palh sual ahcun , na taksa caah damlonak , na thinlung zawtnak le na thlarau thihnak tiang an phan pi kho. Hihi vawlei lei Xmas hmuhning a si. Cucaah Nangmah duhning in siloin a chuaktu, hrin a simi pa (Jesuh Krih) a duhning tu in hman le lawmpiak i zuam tu hi a biapi deuh a si. Kanmah duhning in biakkhawh le lawmhpiak khawh asi ko, asinain a hmanmi si lo, amah Jesuh Krih i a duhning le a chimning tuin kan biak awk le kan lawmhpiak awk a si, hawidwt!
B. Bible Hmuhsakmi le Cawnpiakmi Xmas Sullam
Xmas timi Biafang (Word) hi Bible chungah kan hmu lo. Krih a chuah Ni zong, hi Ni bak hi a si tiah Bible nih a fianter lo caah hi Ni bak hi a si tiah kan thei kho lo. Cu ruangah Vawleicung Krifabuu cheukhat cu hi Xmas hi an hmang lo. Xmas tuah le hman cu sual phunkhat le Boipa bia duh paoh in mer le kawih ah an rel. Cu pawl zong cu an palh hlei lo i an hman hlei ve lo. Asiah Bible ah a um lomi cu zeiruangahdah kan tuah kun? Xmas timi Biafang (word) cu Bible chungah kan hmu lo nain Xmas hi tuah phu le Krih chuahnak hi lawmhphu a sinak tu cu a huap kaupi in a kan hmuhsak. Aruang cu Jesuh cu Vawlei ah Mary nih a hrin hrimhrim ko timi cu al awk tha lo le zumhlo awk ttha loin Bible nih a langhter i a kan cawn piak. Tnk....Pathian cu “Trinity” asi tiah a zummi pawl caah “Trinity” timi “Biafang” (particular word) hi Bible ah kan hmu ve lo, asinain Pathian cu “Trinity” bak a si ko timi tu hi al awk tha lo le zumhlo awk ttha loin a huap kaupi in a langhter ve i, a kan hmuhsak ve . Bible nih Jesus kha vawlei ah a chuak rua rak ti seh law cu tuah phu le lawm phu a si lai lo. Cun Jesuh chuah caan le chuahnak a lawm hmaisatu pawl zong hi Rom Krihfabuu pawl rak si hna sehlaw cu lawmh phu le tuah phu asi hnga lo. Asinai, Jesus chuahnak a lawm hmaisa biktu hna cu a pakhatnak ah Vanmi thiang pawl, cun Tuucawng pawl, le Mifim (Mifim pathum timi Bible ah a um lo, ´´pawl´´ timi plural word lawng a um) pawl an si. Cu nih cun Jesuh chuahnak lawmh phu a sinak a kan hmuhsak. Cucaah a caan le a ni ah buai loin a sullam tu ah hin buai deuh ding khi Bible i a kan duhpiakmi cu a si. Bible cawnpiakmi Xmas sullam cu:-
1.Xmas cu ´´Pek´´ asiloah ´´Tthenh´´ tinak a si. (It is giving or sharing) Jhn. 3:16
i). Minung pawl i kan hrintu Adam le Evi cu Bawipa nih amah muikeng tein a ser hna. Zungzal a nungmi Pathian a si bantuk in zungzal nung hna seh ti hi a duhpiak hna. Cucaah thihnak le nunnak ti in phunhnih a um ti an theih/hngalh khawhnak ding caah a chia le ttha thleidanthiamnak Thingkung cu Eden dum laifang bakah a chiahpiak hna. Thingkung Dum a laifang i achiahnak chan cu a ding, a fel, zumhawktlak, le dawtnak in a khatmi pathian a sinak langhter a duh caah a si. Minung nih zeihmanh ralrinnak caah information na kan pe lo tiah Pathian kha bia-alnak an tuah khawh lonak ding caah a si. Adam cu Boipa nawl ngailo in ei-loding thei a ei caah Pathian fa sinak in Satan fa (Sual Fa) ah aa cang. John. 8:44. Khamhmi fa sinak in khamh a herhmi fa ah aa thleng. Cu Ni thawk cun Adam sual ruang ah Vawlei mi vialte cu sual kan si dih (Rom.5:12-21;1 kor.15:21-22;Gen.3:1-7) i khamhnak pek a herhmi le, tthenh a herhmi kan si dih. Cucaah Bawipa nih Adam le Evi taklawng an si i an ning a zah kha a hmuh tikah Sa a thah i Sa phaw a aih, a khuhpiak than hna i an caah khamhnak a tuahpiak hna-Gen.3:21. Cucu Adam le Evi caah ´´Xmas´´ (´´pek´´ or ´tthenh´´) cu a si ko. Pathian nih Vawlei mi vialte kan caah Jesuh Krih thawngin a tuah te dingmi hmuhsaknak cu a si ko. Hihi a “Vuikhatnak Xmas” “pek or tthenh” cu a si.
ii). Cu ticun Adam sualruang ah mivalte cu sual kan si dih (Rom.5:12-21; 1Kor.15:21-22;Gen.3:1-7). Sualnak man cu thihnak a si caah, nunnak kan hmuhnak ding ca ahcun zei ti maw lam in khamh kan hau. Minung nih khamhnak kan hmuh thannak ding caah le a nungmi Pathian a si langhternak ca´h Isreal mi pawl cu Bawipa nih a thimthan hna. Cu a thimmi mi hna nih khamhnak an hmuhnakding caah Moses hmang in Pathian nih Nawlbia (khamhnak an hmuhnakding caah) a rak pek hna-Exodus.20:1-20. Cucu Bible Cahlun (Biakamhlun Xmas-Old Testament Xmas) ´´Xmas (pek or tthenh)´´ ti zongah kawhkhawh a si. Khattalei kan chim ahcun a “Vuihnihnak Xmas” “pek or tthenh” cu a si.
iii). Sihmanhsehlaw, cu Nawlbia cu Minung nih kan zulh khawhlo caah le Nawlbia zulhnak thawng in khamhnak kan hmuh kho lo (Effe.2:9, Gal.5:4) caah a Fapa ngeihchun (Jesuh Krih) te cu kan nih Vawlei minung amah Pathian muikeng in sermi hna khamhnak ca ahcun a kan pek than.( Joh.3:16, Gal.4:4-5; Isaiah.7:14, 9:6). Amen! Cucu nihin ni i kan au pi lengmangmi Xmas (Biakam Thar Xmas-New Testament Xmas) cu a si. Cucaah Bible cawnpiakmi le hmuhsakmi Xmas sullam cu ´´pek asiloah tthenh´´ tinak a si. Phundang in kan chim ah cun Xmas sullam cu ´´mission´´(in English-sending = in Chin-thlah) ti zong ah auhkhawh, chimh khawh a si.
iv). Cu Fapa Jesuh Krih a zum i a nunnak ah Khamtu le Bawi ah a cohlang cangmi (Rom.10:9-10) fa le hna caah, Jesuh nih aa thawhtthan i Thiang Thlarau Bawmtu Laksawng pek nan si hlan cu Jerusalem kha chuahtak hlah u; Johan nih cun Ti in Tipilnak an pe hna, sihmanhsehlaw ni tlawmpal ah Thiang Thlrau in Tipilnak pek nan si lai a ti (Lamk.1:4-5; Mtt.3:11). Cucaah Pathian Power-Thawnnak in kan khah i Biatak kan hngalh khawhnak ding caah le Pathian mission rian felfai tein kan tuan khawhnak ding caah Penticost Ni ah Thiang Thlarau cu Zumtu vialte hna caah Pathian nih a rak kan pek tthan (Lamkaltu.2:1-4). Amen! Cucu nihin Krifa a si ciami hna kan ca i Xmas (Comtemporary Xmas) cu a si ko. A piangthar/hrinthar ciami hna ca i Xmas cu Thiang Thlarau Laksawng nitin nunnak i pek le tthen kan si kha a si ko. Amen! Cucaah Zumtu cia kan ca ahcun a Nifatin-nitin hi kan Xmas cu a si ko. Theihding: A pakhatnak Adam-mipa nih vawleicungah Sualnak a ratpi, cun a pahnihnak Adam- Jesuh Krih nih vawlei mi vialte kan caah Khamhnak a ratpi asiloah a kan serpiak, a kan pek i a kan tthenh, sihmanhsehlaw a pathumnak Adam-Thiang Thlarau nih cun Power Thawnnak- zeizong vialte teikhawhnak, theih hngalh khawhnak le tikhawhnak tthawnnak a kan pek ve i, a kan tthenh ve. Hallelujah! Acung i kan chimmi pawl hi Pathian leikap in minung kan sin ah kan pekmi le tthenhmi an si. Cu Pathian nih Minung kan ca i a kan pekmi le a kan tthenhmi cu “Xmas” ti cu a si. Hallelujah! Pathian nih hin a Fapa Jesuh Krih chungah hin laksawng phuntling le thluachuahnak za a kan pek rih hawi. Amen!
Asiah Pathian nih zeibantuk laksawng le thluachuah dah Jesuh Krih chungah cun a kan pek?
Pathian nih Jesuh chungah asiloah Jesuh thawngin a kan pekmi le tthenhmi Thluachuah le Laksawng hna cu: Zungzal Nunnak, Pathian fa sinak, Khamhnak, Remnak le Dawtnak, daihnak le hnangamnak, lawmhnak le damnak, dinfelnak le zumhawktlak sinak, Teinak le tthawnnak, vawlei rumnak le van rumnak, fimnak le hngalhnak, nun thlianhlimnak le sual teinak, Thlarau laksawng phunphun, cun sunparnak le thangtthatnak zong a kan chapchih rih hawi. Amen! Khat taleiin kan chim asiahcun cu pawl cu Xmas nih a chuahpimi le a hrinmi thil pawl cu an si. Cucaah Xmas timi cu “pek or tthen” ti a si caah Pathian leikap lawng siloin kanmah minung leikap zongin Pathian sin ah kan pek ve ding khi a si.
Asiah zeidah Pathian sin ahcun kan pek ve kun lai?
Kan pekdingmi asiloah Pathian nih kan sinin hmuh a duhmi pawl cu Bible nih hitihin a langhter hna:-
a. Biaknak le Thangthatnak pek ding (Mt.2:11a)
Vanmi thiang hna le Tuu caawng pawl le Mifim pawl i a hmasacem Krih an pekmi cu thangthatnak le Biaknak a si. Vanmi pawl le tuucawng pawl nih cun hla le aunak in, cun Mifim pawl nih cun khuk bil in thangthatnak an pek. Krih biaknak ah na khuk naa bil kho rih lo i Amen tthangthatnak na pek kho rih lo ahcun atu kum Xmas in cun khukbil in biak khawh i zuam ve cang.
b. Lungthin Innka Hunpiakding le Pekding (Mt.2:11b)
Mifim pawl cu Jesus an hmuh le cangka in an biak. Cun an i kenmi an thil mansungbik chiahnak Bukbau (Greek-thesauroi(s) a hman i hihi Mt.13:52 ah khin cun thil chiahnak Inn ´´store house´´ tiah a leh) kha an hun a ti. Cu nih a langhtermi cu (storehouse) kan thinlung Innka hunpiak/pek khi a chim duhmi a si. Lungthin hi zeizong vial te nak-in nawl a ngeibik, thil a ti khobik, sullam angei biktu a si. Bible nih na lung thin dihlak timi hi vuizakhat reng lo a chim. Cu lungthin Inn cu awnhpiak law pe ve cang.
c. LaakSawng Phunthum(taksa, thinlung, thlarau) Pekding.(Mt.2:11c).
Mifim pawl cu an biaknak, thangthatnak le an thil mansung chiahnak bukbau an hundih hnu le pekdih hnu ah an laakawng phunthum...Sui lungvar, Zihmui mansung, le Muran hna cu an chuah i Jesus cu an pek. Cu laaksawng phunthum nih a langhtermi cu ´´Taksa, Thinlung, Thlarau´´ TTT pathum hi an si. Na Taksa in upat law, Na Thinlung in ruat law,Na Thlarau in thangthat ve cang ( Jh.4:24)
2. Xmas cu Krih he I Ton Tinak a si. (It is to meet with Jesus Christ) Mt.2:10-12; Luke.2:16-18
Krih he i ton hi zumtu kan caah a herhbikmi le Pathian fa kan sinak ding caah First Step a si. Krih he i ton loin Pathian fa si khawh a si lo, sinak lam zong a um lo. Krih lawnglawng hi cu lam le cu biatak cu a si (Jh. 14: 6). Cucu phundang deuh in chim ahcun “Hrintthan or Piangthar” ti cu a si ko. Xmas hman ve lengmang ttung i Krih he i ton bal ve (hrinthan/piangthar bal ve) lo cu Malaysia ah Phaisa tampi dih in kal ve ttung in a zin hmanh hmuh hlan i Palek pawl nih tleih he aa lo. Phaisa tampi dih le caan tampi pek in Xmas hman ve ttung i Krih he i ton lo (hrinthan/piangthar lo) cu ngeihchia a va si hringhran dah. Hika zon ah hin Krih he kan i toning (kan hrinthan/piangthar ning) tu hi aa lo cio lo i, aa khat lo. Mifim pawl cu Krih he an i tonnak (piantharnak) ding caah Bawipa ´´Arfi-Ceu´´ nih lam a hruai hna. Khrih he an i tawn hlan lo Mifim pawl cu Inn ah an tin lo. Asinain hika zawnah Tuucawng pawl tu cu Jesuh Krih he an i tonnak (piantharnak) ding caah “Arfi-ceu” nih siloin Pathian “Vanmi” nih ´´Bia´´ in lam an chimh hna. Vanmi pawl chimhning in Krih he an i ton hlan lo an kal ve. Unau, nihin ah nang le kei zong Jesuh Krih he kan i tonnak (kan hrinthan/ piantharnak) ding ca ahcun Bawipa Bia ning in kan kal a hau ve i, Krih he kan i ton hlan lo Bawipa “Ceunak-Thiang Thlarau” hruainak Lam cu zul ko hna u si. (Rom.8: 14) Herod tu cu Keizong Jesuh Krih cu ka biak ve lai (hrintthan/piangthar hi ka duhtuk ve) tiah a ka in a chim ko nain a lungthin cu Krih he aa hlat (Mt. 15:8). A chim bantukin kal in Krih cu a va tong lo, a va bia lo. Cunak chalcun Krih chuah Ni ah Mi a thah i thatlonak phun tling a tuah. Unau, Nang tah Krih chuah Caan ah le Xmas caan ah Krih he i ton loin (hrianthtan/pianthar i tim loin) thilthalo a tuahmi le Bawipa lung a fak termi, Thiang Thlarau ngeih a chiattermi na si sual ma? Zuu dinnak le vawlei pum saduhnak in Krih a chuah Ni a lawmmi na si sual ve maw? Cu tin na tuah sual ahcun Bawipa Pathian na cungah aa lawm lai lo. Bawipa ngeih a chiattermi zeitikhmanhah thlarau thluachuah an hmu lo i, vawlei an nun chungah buainak le michiatnak an tong peng, da kaw hawidawt.
Asiah zeitin dah Krih he cun kan i ton (Hrintthan/piangthar) khawh ve lai?
Jesuh Krih he i ton khawhnak (Hrinthan/Piantharnak) ding ca ahcun:-
a. Na duh bikmi, le na tleihchan bikmi Thil na kal tak a hau (Lk.2:15-16)
Mifim pawl le Tuu cawng pawl cu Krih ka caah a chuak cang (hrinthan/pianthar ka hau hrimhrim Jhn.3:3,5) ti an theihbak in an duhbikmi le nitin an paw cawmnak a simi thil, rian vialte an kal tak. An Rian, an Sipuazi le thildang nakin Jesus hmuh le ton (hrinthan/pianthar) kha an duh deuh i, cucu an i thiam deuh( Mt.10:37) Amen! Zei thil dah na tleihcan bikmi Krih tonnak (hrinthan/piantharnak) ah an dawntu a si, na nun vun i zohtthan hnik hawi dawt?
b. Vawlei Pumsaduhnak He I Then A Hau. ( Mt.2:9-10)
Mifim pawl cu Herod (vawlei thil le nuamhnak) sin ah khan nuam ngai in an um peng lo. Herod (vawlei thil le nuamhnak) he i thennak lam kha an kawl. Herod he an i then le cangka bak in “Arfi ceu” cu an cungah a lang than i Krih an ton tiang (an piantharnak ding caah) lam a hruai hna. Amen!
Theihding: Herod nih Vawlei pumsaduhnak a langhter. Mifim pawl nih nangmah le keimah an langhter ve. Vawlei pumsaduhnak he i then ve law Bawipa ceunak na cungah a lang lai i , Krih he nan i tong (hrintthan na si) ve lai. Amen!
c. Boipa Bia hi theih lawng siloin zumh in a tak in tuah a hau. (James. 1:22)
Mifim pawl le Tuu cawng pawl cu Jesus ka caah a chuak (Zungzal nunnak hmuhnak ding caah hrinthar a hau Jh.3: 3, 5) timi thawngttha an theihmi kha , theih sawhsawh lawng siloin an zumh i a tak in an tuah. Herod tu cu a theihmi thawngttha kha zumh loin a thin tu a phang lam. Herod cu Jesuh kong an chimh paoh ah a thin a phang i a thin a hung. Cu ve bantukin mi tampi cu Hrinthan/Piantharnak kong an chim kan theih paoh ah piantharnak lam panh loin kan thin a hung ve ton. Cucaah kan caah thawngttha cu thawngchia ah aa cang ton. Nihin ah mitam pi cu Xmas a naih paoh ah kan thin a phang ve. Tthiltha cawknak, Zuu dinnak le Mehthawcawknak kan ngei sual lai lo, nungak pawl nih tlangval, tlangval pawl nih nungak i komh ding le tuai ding a ngei sual lai lo kan ti ve ton. Unau nangtah zei dirhmun? Kaa lawng in siloin zumh in a tak in Krih cu panh ve cang u sih. Krih dah ti loin zungzal nunnak lam a um lo.
Biatlangkomhnak: Cucaah Xmas hi na lawmhning, na hmanning le a sullam nai fianning na palh sual ahcun na taksa, na thinlung, le na thlarau caah zeihmanh thathnemnak a ngei lai lo. Krih he aa tong cangmi Mifim pawl le Tuucawng pawl cu Xmas nih a chuahpimi zungzal nunnak, hnangamnak le lawmhnak, thlarau thluachuah phuntling in an khat cang. Krih an tondih in Boipa bia a rami cu nan ratnak lam khan kirthan ti hla u. Lam dang in kir cang u a ti. Cu nih a langhtermi cu ´´Krih he aa tong cangmi (a hrinthar/piangthar cangmi) le Xmas sullam ngei tein a hmang cangmi hna ca ahcun Nunning Hlun kha a lo i Nunning Thar in a thawk cang tinak a si( 2kor. 5:17). Krih he a tongcangmi (a hrinthar/piangthar cangmi) cu a nunning hlun kha a lo i nunning thar in aa thawk/nung cang´´ Amen!. Cucu khattalei chim ahcun “Hrinthar/Piangthar” ti cu a si ko. Cucaah Hrinthar/Pianthar ti sullam cu “ nunning hlun kha a lo i nunningthar in i thawh” tinak zong a si fon. Ka hrinthar, ka piangthar cang tiah a ti ttung i, a nunning hlun kaltak loin, vawlei pumsaduhnak phunphun: tnk. Zu, Kuat, mikong ceih, nu le pa sualnak, mi huat, etc. kha a tuahpeng ko ahcun ka hrinthar, ka piangthar a timi kha lih asi ko, cucu a piangthar/hrinthar siloin piantharnak kong kha a thluk in a theihmi tu khi a si deuh. Nunnak ah Krih he i ton taktak loin Krih a Kong lawng thluak in theih cu hrinthar a si lo. Pathian a um ti cu Khuachia zong nih a theih ko, cucaah a ther in a ther tiah Bible nih a ti (Jeim.2: 19-20) a hrinthar lomi cu zungzal nunnak an hmu lo lo (Jh.3: 3,5). Ka dawtmi ka u le ka nau hna, kan nih zong atu kum Xmas incun Nunning hlun kha kal tak cang hna u sih law, Nunning thar (hrinthar nun) in nun le Thiang Thlarau lamhruinak he nun i zuam hram cang hna u sih.
Xmas daihnak le lawmhnak nan dihlak cungah um ko seh!
Zohchihmi Cauk pawl:
1. Encyclopedia Britannica (1961-ed), Vol.5, p. 642.
2. The New Schaff- Herzog Encyclopedia of Religious Knowledge, Vol.3, p. 47-ff
3. Adlai, Albert Esteb, Ph. D. (1971) ´´ What Christmas Means´´ USA: Review and Herald Publishing Association, p. 9. ´´ Giving and good will virtually spell Christmas´´ says, A. A. Esteb.
4. Herzer, Jens (2006),´´ Die Ursprünge der Kirchlichen Feste: Ostern, Himmelfahrt, Pfingsten, Weihnachten und Ihre Biblischen Grundlangen ´´Germany: Deutsche Bibelgesellshaft Stuttgart.
5. Förster, Hans (2003), ´´ Weihnachten: ein Spurensuche´´, Germany.
6. Bendenhap, Harmut (1989), ´´Wieso Weihnachten?´´, Germany.
7. Brand, Eugene L. (1965),´´ The Encyclopedia of The Lutheran Church” Germany.
8. Hellwig, Monika K. (1994) ´´ The Modern Catholic Encyclopedia´´, June, 10.
9. Senn, Frank C. (1997), ´´The Encyclopedia of Christianity´´, Germany.
10. Roll, S.K (2003), ´´ Christmas and Its Cycle: New Catholic Encyclopedia´´ USA.
11. The Seventh Day Adventist Encyclopedia; Commentary, 1996.
12. Cullmann, O. (1956), ´´ The Origin of Christmas: The Early Church´´ Philadelphia.
13. A.T. Kraabel (1982), ´´ The Roots of Christmas ´´ Dialog.21.
Create your own website for free: http://www.webnode.com