Laimi nih puai phun tampi kan ngei. kan umnak fing le tlang nih a kan dan bantukin kan minsak le kan tuahning a dang cio ko, Lai Tho hi kanmah Laimi pawl kan caah cun kan nunphung dawh puai sunglawi pakhat a rak si i a tlau cangmi kha tharchuah duh ah Kumthar puai tiah kan rak auhmi hi a si.
Upa deuh nih cun nan rak theih cia dihmi a si ko. Laitlang ah puai phun tampi kan ngei hna. Kan tuah ning le kan minsak a dang cio. Mah hna cu; Hniang, Hlukhla, Kuut, Tho, Thlaithar, Khuahnakai, Lamnaichai, Thakauthu, Fanger, Dongpui, Kumci, Khuado, tiah a phunphun in a um i hmun cheukhat ahcun sunglawi in an tuah khawh rih nain kan nih Laimi Hakha ahcun kan rak tuah khawh lonak a tlaunak a sau ngai cang. Zei ruangah a si ti cu chim awkah a har ngai a ruang kha, kan hmuhmi le ruah ning a dang cio ko lai. Kan biaknak, kanram uknak kalning, le kan khuasak sican chan tiluan ning pawl ruangah aa tel lai tiah ka ruat. Laimi puai tampi sunglawi mi kan ngeih ve ko mi an tlau dih cu ngeihchiat awk ngai a si. Kan miphun aiawh puai pakhat tal cu kan ngeih i kan tuah ve a hau timi ruahnak in Lai kumthar tho tiah a minsak in rak thok rak tharchuahmi a si i Tho puai kan tuah kha si loin a min kan lak i timhmi a muru a simi, dawtnak langhternak, kumthar lawmhnak nuamhnak puai a simi lawngkha chanthar ningin kan rak ruah i, timhnak hmuitinh in tuahmi a si. Tleicia Rev. Van Hre nih 2001 kum ah THO tiah Dawrthar sang amah inn Keisih ah a rak tuah tikah a duhnak le aa tinh ning cu kan nunphung tharchuah nunter kha asinain, upa cheukhat nih cun Tho cu mithi puai caah tuahmi a si an ti i an rak cohlang duh lo i an rak doh. 2002 kum ah Khua hlun, 2003 kum ah Khuathar ah Zatlang Nunphungbu nih pehzulh in rak tuah a si. 2004 kum ah Zatlang Nunphung bu hruainak in Tho le Kumthar kong biapi in caih dingah, 6.10. 2004 ni Zion biakinn ah (seminar) caihmainak avoi khatnak kan rak tuah. 23.10. 2004 ni ah Immanuel biakinn ah caihmainak avoi hnihnak kan tuah than. Zion biakinn ah kan tuah lio ah, Hakha khua sang paruk ah bochan awk upa 53 nih biatak tein caihmainak a um. Pu Tan Ki nih THO thawhkehnak, Pu Chawn Kio nih a luancia kan tuah ning le kan ni timhmi kong, Pu Hram Ceu nih Lai Kumthar tiah kan tuah lai ti duhnak cathluan an chuah pi. Hakha khua chung um Laimi Phun pariat aiawh in, Hakha, Thantlang, Senthang, Lautu, Mara, Zokhua, Mi ee, Khualsim, nih a luancia caan ah an tuah ning timh mi le a sullam an chim cio. Meting a kaimi vialte nih an ruahnak an chim cio. A tam deuh nih an chimmi cu “THO cu kumthar, thlaithar, kumvoi can tuahmi a si, mithi ca a si lo, minung kan puai sunglawi a si, kumthar caan ah dawtnak, lawmhnak, khuazing biaknak rualchan cingla i tonnak, i remnak, caah tuahmi a si mithi zong sawmmi puai ngan kan ngeimi a si” tiah an chim cio. Avoi hnihnak Immanuel biakinn ah kan tuah lio ah ruahnak chuahpi cio in caihmainak tampi le biachahnak a rak um. THO puai cu Puai ngan kan ngeihmi a si i tharchuah le tuah lengmang ding ah zapi hnatlak asinain zeitin kan auh lai timi a min kong le tuah ningcang ah biachimnak le ruahnak tampi an rak chuahpi. Kan puai a min caah hitin au usi-law a tha lai tiah an chuahpi mi hna cu: “Kumthar, Kumthar Tho, Lai Kumthar Tho, Chin kumthar tho, Chin tho, Thlaithar, Tho, Lai Kumthar, Thlaithar tho, Lai tho, “ tiah minsak ding a phunphun in an rak chuahpi. Biachimmi upa 18 chungah 10 nih kumthar telh duh in a min an chuah pi caah meeting a kai mi zapi tamdeuh duhnak in vote kan lak i “Lai Tho” tiah ti usih timi nih tam bik a tei caah 2004 kum Rev. Van Hre inn Dawrthar sang nih tuahvo lak in kan tuah mi ah “Lai Tho” tiah catlangtaar ah kan rak hman. Asinain Hakha Zatlang Nuphungbu aa timhmi cu, Kan nunphung tharchuah le Chin a kan funtomtu, remnak le thanchonak, ram le miphun dawtnak, nunphung kha chan tiluan ningin kanmah Laimi Hakha calawng si loin, Laitlang pumpi Chin miphun vialte a kan huapmi puaipi siter khawh te ding le Laimi le Laitlang caah thluachuah hal thlacam ni siseh, a cozah zungkhar nipi sive teseh, tiah kan ni timhmi a si caah 2005 kum ahcun “ Lai Kumthar (Tho) tiah kan rak auh kan rak taar i 2010 kum tiang kan hman. Hakha sang paruk kha kumkhat voi khat thiah in kan rak tuah i 2001 in 2010 tiang kha pehzulh in kum 10 kan rak tuah cang. Mah kan tuahmi hna ahcun; zinglei ah thluachuah hal thlacamnak, biachimnak, ramhla saknak, cawnglawmh laksawng peknak le chuncaw Laichang le Lakphak dih tinak, chunhnu ah, hlasaknak, laam, thilthuam hmuhsak-nak, fashion show pawl tiah kan rak tuah. A cheusang cu rawl dum tinak tiang in an tuah. Vawleicung kaa dang ramdang ummi Laimi pawl zong nih an ti khawhtawk le anmah duh ningin an rak tuah cio cang. Hi puai kan tuahnak in duh lonak, sawiselnak zong a um pah len ko nain, a huap in cun hnatlaknak tamdeuh a um cang. Hi puai kan tuah thawng in kan tlang peng le miphun te cio in kan tuah tawnmi puai pawl kha tuah hlah u ti duhnak le hrawh duhnak a si lo i mah minsak ningle tuah duh ning in rak tuah khawh a si ko.
1949 march 17 ni 11;00am ah Chin Affairs Council meting ah ( chinhnitit ku) Lai Kumthar kong he peh tlaiin a cozah zungkhar ni tuah dingah caihmainak le biachah an ngeihmi cu: “ (a) October 26-28 ni tiang nithum kha “ Chin Kumthar “ tiah Chin miphun puai zungkhar ni siseh “ tiah an khiah. Mah meting i akai mi hna cu” U Womtummawng, (Chin ziza vuanci), U savut (Asst. Atunvun), Kapt. Mang tungnung (Chin ziza parliament atunvun), U Lian Thum (Tabapatih) hna an si. (Original ca ka ngei ko) Kha hlan kum 60 hmanhah Lai tlang hruaitu upa pawlnih Kumthar tiah biachahnak an rak ngei cang komi zong kan rak thlau. Atu ah kan tharchuah tikah lung a fiang lomi a umpah rih. Kan hnu lei kan tuahmi pawl ah October thlapalai ni hi rak tuah tawn asinain ramdang kan fale pawlnih thlapalai ni cu kan thei khawh tung lai lo ni rak khiak u ti ruahnak an chuahpi caah kum tin October 19,20,21 ni hi siseh tiah Hakha ZNB nih kan khiah i kum 2 kan tuah cang. Kan nunphung a tlau lonak le Laimi kan miphun aa hmunh zungzalnak caah mah hi a biapi ngaimi a si caah biatak in kan rak tuak cio a hau. A tuah ning cu mah siarem le tikhawh tawk cio a si ko lai nain, a niambik ah khuapi khuate kan zapi khuazei ka hmun kan um paoh ah inn kip nih Lai chang rak fun cio in dawtmi pawng kam he eidin tinak le thlacam nawmhaih tinak rak tuah cio ding kha i zuamcio ding ah le Laimi phunpi ni bantukin sunglawi taktak in nikhatkhat ah zapi fonh in bualrawn nganpi ah nawmnak le zuamnak a phunphun tuah khawh vete ding le zungpi khar ni si kho in kan miphun tlau lonak le akan futomp-tu a kan remtertu, a kan thanchoter-tu, le miphun a kan dawtter-tu miphun dang sinah kan hmai a kan hngalter-tu, puai nganpi si vete sehti saduhthah in tinhmi a si. Hakha khua ah a luanciami can hna i kan rak tuah ning cu; “ Zing lei 10:00AM in 06:00 PM kar ah tuah in zurit sabahnak um hlah se, biaknak lei thleidannak um loin hmunkhat in Hakha khua chung um mipi miphun vialte le biaknak bu vialte fonh in Laitlang le Laimi caah thluachuah hal thlacamnak, upa pawl nih biachimnak, Laichang tel in eidin tinak le nuamhaihnak a phunphun kha kan thazaang um tawk in rak tuah lengmang a si. Tukum cu 20.10.2011 Thursday Town Hall ah tuah kan timh.
Cucaah Laimi tamdeuh cu chan tiluan ning le Laimi thanchonak rualremnak miphun dawtnak a ngeimi paoh nih cun chanthar ningin puai nganpi pakhat cu kan ngeih a herh i kan tuah a herh ko timi a cohlangmi an rak umpah ngai cang ko caah lunglawmhnak ngai a si. Asinain Laimi kan nun zia le kan hmuh ning aa dan tawn bantukin kanmah duhmi min auh in i au seh, ti le kan tuah khawh tawk te chanthar ningin kan tuah zong ah a sawiselmi le a duh rih lomi cu an rak um ve thaimthiam rih ko caah a caan sau nawn cu rualrem le lungnge in Laimi vialte puai nganpi sunglawi in tuah khawh te ding ah cun fakpi in kan ni zuam rih a hau lai. Atu ah Falam peng kan hawi le nih cun Kumthar tiah an hman cang, Thantlang zong nih Kumthar tiah auh i tuah ding ah a cohlangmi an tam ngai cang. Ramdang um kan fale zongnih khua fakpi in an ruah cang i Laimi phun thanchonak le rualremnak miphun a tlau lonak caah cun biatakin an ni zuam cio cang caah lunglawmh thangthat awk ngai a si. 2011 cu Oct 19,20,21 hna ah le mah hlan mah hnu ah a tlak kan ti cio, mi aa rem bik ni caan ah rak tuah cio ding kha rak ruat cio uh tiah kan nin sawm hna. Laimi a simi paoh nih biatak tein hi puai caah kan si khawhtawk cio in kan hmuitinh mi cungah lungtak tein techin fapar Laimi le Lairam a um chung cu philh loin rak tuah kho zungzal dingin i zuam cio cang usih tiah kan sawm hna.
Upatnak ngan pi he
Pu R. Hram Ceu
Hakha
